REFAKATÇİ

Hasta ve Yaşlı Bakım Elemanı

Yaşlı bakım elemanı mesleği için, hastaya yapılacak olan günlük bakım ile ilgili temel bilgi ve becerilerin kazandırıldığı öğrenme materyalleri.

Tenimiz bütün bedenimizi kaplar, korur ve en önemli hissetme organımızdır. Yaşlı ve hastanın teni ona bakım yapan kişi ile iletişim kuran en önemli organıdır. Bu yüzden de vücut temizliği yaşlı ve hasta insanlarda önem taşımaktadır.

Burada edineceğiniz bilgi ile yaşlı ve hasta bakım elemanının yapacağı günlük bakımın önemini kavrayarak, yaşlının ve hastanın yaşam kalitesinin iyileştirilmesinin onun rahat ve huzurlu hissetmesini sağladığını görecek ve nasıl motive olduğunun cevabını bulabileceksiniz.

Öğrenme Faaliyeti

Gerekli Araç – Gereç İle Genel ve Lokal Vücut Temizliği

Bu faaliyet öncesinde yapılması gereken öncelikli araştırmalar şunlardır;

- Genel ve lokal vücut temizliği nedir? Araştırınız.
- Vücut temizliği neden önemlidir? Araştırınız.
- Vücut temizliğinde nelere dikkat edilmelidir? Araştırınız.

Araştırma işlemleri için internet ortamı, çevrenizde bulunan huzurevleri ve yaşlı bakım evlerinden yararlanabilirsiniz.

Hasta ve Yaşlı Genel Lokal Vücut Temizliği

Kullanılan Araç-Gereçler

- 6 adet havlu
- 3 adet leğen
- Duş jeli veya sabun
- Nemlendirici (vücut, el, ayak)
- Ağız bakım malzemeleri (diş fırçası, diş macunu, bardak, su, böbrek küvet)
- Tek kullanımlık eldiven
- Ped Tıraş seti (erkekler için)
- Çöp torbası
- Kirli torbası
- Tırnak bakım seti
- Tarak
- Saç kurutma makinesi
- 4 adet lif (tek kullanımlık)
- Dezenfektan
- Portatif saç yıkama küveti
- Şampuan
- Temiz çamaşır
- Pijama/gecelik
- Çorap
- Kâğıt havlu
- Termometre
- Malzeme arabası
- Paravan

Hasta ve Yaşlı Vücut Silme Teknikleri

Uygulama Öncesi (ön hazırlık)

- Kişisel hijyen
- Yardımcıyı bilgilendirme
- Yaşlı ve hasta hakkında bilgi edinme
- Yaşlıyı işlem hakkında bilgilendirme ve onayını alma
- Malzemelerin konacağı masanın dezenfekte edilmesi
- Malzemelerin hazırlanması
- Uygulama
- Gerekli malzemelerin uygun yere getirilmesi
- Yatağın çalışma yüksekliğine ayarlanması
- Yatağın baş kısmının yükseltilmesi
- İçecek sorulması
- Pedinin temiz olup olmadığının sorulması
- Ağız bakımının yapılması sırasında yaşlı ya da hastanın dişleri varsa dişler yukardan aşağı ya da aşağıdan yukarı tek hareketle fırçalanır yaşlıya da hastanın protezi varsa bakımı yapılır.
- Ağız çalkalama esnasında, gerekirse gargara kullanılacaktır.
- Yatağın baş kısmının düzeltilmesi
- Yüz kısmını açıkta bırakıp vücudun örtülmesi
- Silme suyunun hazırlanması
- Suyun sıcaklığının yaşlı ya da hastaya sorulması•
- Sabun isteyip istemediğinin sorulması
- Yaşlı ya da hastanın başının altına havlu yerleştirilmesi

- Gözlerin silinmesi
- Durulanması, kurulanması
- Nemlendirici isteyip istemediğinin sorulması
- Bezin yıkanması
- Burnun tek hareketle yukarıdan aşağıya silinmesi
- Burnun silinmesi
- Burun deliklerinin dikkatlice silinmesi
- Durulanması, kurulanması
- Nemlendirici isteyip istemediğinin sorulması
- Kulaklarının arkasının silinip, durulanıp, kurulanması
- Kulak yolunun temizliği sağlık personeli tarafından yapılacaktır.
- Yüz ve boynun tek bir hareketle saat yönünde silinmesi, durulanması, kurulanması
- Nemlendirici isteyip istemediğinin sorulması
- Yüz bakımı bitince başının altına yastık konulması
- Rahat olup olmadığının sorulması

- Temiz su hazırlanması
- Sıcaklığının hastaya kontrol ettirilmesi
- Geceliğin veya pijamanın çıkartılması
- Kolların dışarıda kalması
- Vücudun örtülmesi
- Kolların altına havlu konulması
- Kolların yukarı doğru tek hareketle silinmesi, durulanması, kurulanması
- Kolların silinmesi
- Nemlendirici isteyip istemediğinin sorulması
- Suyun değiştirilmesi
- Su sıcaklığının kontrol ettirilmesi
- Yaşlının durumu uygun ise sırtının oturularak silinmesi, yoksa yan çevrilerek silinmesi, durulanması, kurulanması
- Sırtın silinmesi

- Vücudun göğüs kısmının silinmesi, durulanması, kurulanması
- Göğüs kısmının silinmesi
- Nemlendirici isteyip istemediğinin sorulması
- Vücudun üst kısmının giydirilmesi ve üzerinin örtülmesi
- İntim bölgesi için su hazırlanması ve eldiven giyilmesi
- İntim bölgesinin kadın ve erkeklere göre uygun silinmesi, kurulanması ve pedin takılması
- Pedin takılması
- Su hazırlanması, sıcaklığın sorulması
- Bacakların altına havlu yerleştirilmesi

- Bacakların kalp yönünde tek hareketle silinmesi, durulanması, kurulanması
- Bacakların silinmesi
- Ayakların altına havlu serme
- Ayak silerken eldiven giyme
- Silme, durulama, kurulama
- Ayakların silinmesi ve kurulanması
- Çoraplarının giydirilmesi
- Uygun pozisyon verilmesi
- Üzerinin Örtülmesi
- Uygulama Sonrası
- Yatağın eski yüksekliğine getirilmesi
- Komodinin görebileceği yere koyulması
- Komodin üzerine çağırma zili ve su koyulması
- Kullanılan malzemelerin toplanması

- Odanın düzenlenmesi
- Yaşlı isterse odanın havalandırılması
- Ellerin dezenfekte edilmesi
- Bakım raporunun yazılması

Bir Tarafı Felçli Kişilerde Silme Tekniği

Vücut bölümlerini silme, durulama, kurulama ve nemlendirme işlemi, sağlam bölgeden felçli bölüme doğru yapılır. Sağlam bölgede silme işlemi yukarı doğru olurken felçli kısımda aşağıya doğrudur.

Uygulama Faaliyeti

Yaşlı ve hasta bakım elemanlarının çalıştıkları huzurevi, yaşlı bakımevi ve evlerdeyapmış oldukları günlük bakımları izleyiniz.

İşlem Basamakları

Öneriler

- Günlük bakım için gerekli malzemeleri hazırlayınız.
- Yaşlı ya da hasta için günlük bakım malzemelerini hazırlayınız.
- Günlük bakım yapacağınız kişiyi belirleyiniz.
- Günlük bakım yapacağınız kişiden izin isteyiniz.
- Günlük bakım yapacağınız kişi hakkında bilgi alınız.
- Günlük bakım için, sağlık personeli ile görüşünüz.
- Günlük bakım için yardımcınızı seçiniz.
- Yardımcınızı bilgilendiriniz.
- Dış görünüşünüze dikkat ediniz.
- Kişisel hijyene dikkat ediniz.
- Bakım için gerekli malzemeleri odaya getiriniz.
- Bakım malzemelerini uygun yere yerleştiriniz.
- Yaşlı veya hastaya Pedinin temiz olup olmadığını sorunuz.
-  Pedinin temiz olup olmadığına bakınız.

- İçecek isteyip istemediğini sorunuz.
- İçecek istediyse veriniz.
- Yatağı çalışma yüksekliğine getiriniz.
- Yatağı çalışma yüksekliğine ayarlayınız.
- Bakım için gerekli malzemeleri odaya getiriniz.
- Yaşlının alışkanlıklarını göz önünde bulundurunuz.
- Pedinin temiz olup olmadığını sorunuz.
- Pedin temiz olup olmadığını kontrol ediniz.
- Silme yaparken vücudunun tamamını açıkta bırakmayınız.
- Tam silme sırasında örtüyü uygun kullanınız.
- Silme yaparken kalp yönüne doğru siliniz.
- Silmeyi kalp yönüne ve tek hareketle yapınız.
- Yüksek tansiyonu varsa silmeyi aşağıya doğru yapınız.
- Yüksek tansiyonda silmeyi aşağıya doğru ve tek hareketle yapınız.
- Silme sırasında göz teması kurunuz.
- Silme sırasında göz göze iletişim kurunuz.
- Ağız, intim ve ayak bakımında eldiven kullanınız.
- Ağız, intim ve ayak bakımı yaparken eldiven giyiniz.
- Zamanı iyi kullanınız.
- Yaşlının üşümemesi ve sıkılmaması için işinizi dikkatli ve hızlı yapınız.
- Silme bitince pozisyon veriniz.
- Tam silme sonunda yaşlıyı uygun yatış pozisyonuna getiriniz.
- Silme sonrası odayı toplayınız.
- Silme sonrası odanın düzenini sağlayınız.
- Rapor yazınız.
- Yapılan işlemi yazılı hâle getiriniz.
- Detaylara özen gösteriniz.
- Detaylarla önem veriniz.

Ölçme Ve Değerlendirme

Uygulama sonrası yaptıklarınızı aşağıdaki ölçütlere göre kontrol ediniz.

Değerlendirme Ölçütleri (Evet-Hayır)

- Günlük bakım için gerekli malzemeleri hazırladınız mı?
- Günlük bakım yapacağınız kişiyi belirlediniz mi?
- Günlük bakım yapacağınız kişi hakkında bilgi aldınız mı?
- Günlük bakım için yardımcınızı seçtiniz mi?
- Dış görünüşünüze dikkat ettiniz mi?
- Beş kuralı uyguladınız mı?
- Bakım için gerekli malzemeleri odaya getirdiniz mi?
- Pedi’nin temiz olup olmadığını sordunuz mu?
- İçecek isteyip istemediğini sordunuz mu?
- Silme yaparken kalp yönüne doğru sildiniz mi?
- Yüksek tansiyonu varsa silmeyi aşağıya doğru yaptınız mı?
- Silme sırasında göz teması kurdunuz mu?
- Ağız, intim ve ayak bakımında eldiven kullandınız mı?
- Zamanı iyi kullandınız mı?
- Silme bitince pozisyon verdiniz mi?
- Sime sonrası odayı topladınız mı?
- Rapor yazdınız mı?
- Detaylara özen gösterdiniz mi?
- Günlük bakım için gerekli malzemeleri hazırladınız mı?

Değerlendirme

Yapmış olduğunuz değerlendirme sonunda ‘Hayır’ seklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız, öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın hepsi ‘’Evet’’ ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

Öğrenme Faaliyeti-2

Bakım sonrası yaşlı ya da hastayı giydirebileceksiniz. Bu faaliyet öncesi yapmanız gereken araştırmalar şunlardır;

- Yaşlı ve hastayı bakım sonrasında giydirmek neden önemlidir? Araştırınız.
- Araştırma işlemleri için internet ortamı, çevrenizde bulunan huzurevleri ve yaşlı bakımevlerinden yararlanabilirsiniz.

Yaşlı Ve Hastanın Bakım Sonrasında Giydirilmesi

Kıyafet Seçimi ve Önemi

Yaşlı kişilerde giysilerin biçimi ve giyinme tarzı, başkalarına bağımlılığı azaltmada büyük önem taşır. Yaşlı ve hasta kişi, hareket kapasitesine uygun giysilerle tek başına, zorlanmadan ve yardımcı bir kişiye ihtiyaç duymadan giyinip soyunabilir.

Eğer yaşlı tamamen bağımlı değil ise giysilerinde yapılacak ufak ve pratik değişiklikler ile kendi kendine veya biraz yardımla giyinebilir.

Yaşlı ya da hasta tamamen bakıma muhtaç ise; kullanılacak giysiler ya da pijamalar bakım elemanının kolayca giydirebileceği şekilde olmalıdır.

Yaşlı ve Hastanın Giysi Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

- Kolay giydirip çıkarılabilmesi için giysilerin kollarının bol olması gerekir.
- Yakalar yuvarlak ya da ‘V’ şeklinde olmalıdır.
- Düğme sayısı azaltılıp yerine yapışkan şeritler tercih edilmelidir.
- Çorapların kolayca giyilen esnek yapıda olması gerekir.
- Ayakkabılar yumuşak deriden, tabanları kaymaz, kolaylıkla açılıp kapanabilen biçimde olmalıdır.
- Terlik sürekli kullanılmamalıdır.
- Giysiler yıkanmaya dayanıklı olmalıdır.
- Ütülenebilen kumaştan olmasına dikkat edilmelidir.
- Giysilerin üzerine yaşlının ismi işlenmelidir.

Kıyafetlerin Giydirilip Çıkartılmasında Yardım

- Unutkanlık problemi olan (demans, alzheimer) yaşlı ya da hastalarda kıyafet giydirme ve çıkarma
- Bir tarafı felçli yaşlı ya da hastalarda kıyafet giydirme ve çıkarma
- Yatan yaşlı ya da hastaya kıyafet giydirme ve çıkarma

Unutkanlık problemi olan hasta ve yaşlıda kıyafet giydirme ve çıkarma;

- Sık sık alıştırma yapılmalı.
- Elbiseler uzanabileceği ve görebileceği yere konmalı.
- Gerekirse yardım yapılmalı.
- Sürekli tekrar yapılmalı.

Bir tarafı felçli yaşlı ve hastalarda kıyafet giydirme ve çıkarma;

- Yaşlı ya da hasta sandalyeye oturtulur.
- Giysi dizlerine konur.
- Giyinme felçli taraftan başlar.
- Sağlıklı eli ile giyinmesi sağlanır.
- Yapamadığı nokta da yardım edilir.
- Giysi çıkartılırken sağlıklı taraftan başlanarak çıkartılır.

Yatan yaşlıya kıyafet giydirme ve çıkarma;

- Gecelik ya da pijama giydirilirken yatağın baş kısmı hafif yükseltilir ve felçli taraftan başlanarak yaşlının sağlıklı kolu ile yardımla giyinmesi sağlanır.
- Üst kısım giydirilirken yine felçli taraftan başlanır.
- Yaşlı ya da hasta, hiç hareket edemiyorsa önce bir kolunu giydirip, daha sonra yan çevrilerek diğer kolu giydirir.
- Pijama önce bacaklardan giydirilir ve kişi yan çevrilip giysi düzeltilir.
- Pijama çıkartılırken kalçalar biraz kaldırılır ve kalçalar üzerinden aşağıya çekilir.
- Önce sağlıklı sonra felçli taraf çıkartılır.

Uygulama Faaliyeti

Araştırma için internet ortamı, çevrenizde bulunan kütüphane, huzurevleri ve yaşlı bakım evlerinden yararlanabilirsiniz.

İşlem Basamakları

Öneriler

- Yaşlı ve hasta ile ilgili giydirme tekniklerini tespit ediniz.
- Yaşlı ve hasta ile ilgili giydirme teknikleri hakkında literatür taraması yapınız ve elektronik ortamdan bilgi edininiz.
- Giysinin kolay giydirilip çıkarılması için sıfır yaka ya da ‘V’ yakalı kıyafet seçimi yapınız.
- Sıfır yaka ya da‘V’ yakalı giysi seçiniz.
- Düğmesiz kıyafet seçimi yapınız. Düğmesiz, yapıştırmalı kıyafet seçiniz.
- Temizliğe ve kıyafete dikkat ediniz.
- Kıyafetlerin temiz ve ütülü olmasına özen gösteriniz.
- Yaşlı ya da hastayı giydirmeden önce giysileri hazırlayın.
- Giysileri hazırlayıp ısıtınız.
- Çoraplarını hazırlayınız.
- Çorapların kolay giyilebilir ve esnek olmasına dikkat ediniz.
- Seçilen giysilerin yıkanmaya dayanıklı olmasına özen gösteriniz.
- Sık yıkanabilecek giysiler seçiniz.
- Yaşlı ya da hastanın elbiselerini uzanabileceği yere koyunuz.
- Yaşlı ya da hastanın kendi giyinebilmesi için elbiselerinin yakınında olmasını sağlayınız.
- Yaşlı ya da hastayı giydirirken felçli taraftan başlayınız.
- Giydirmeye felçli taraftan başlayınız.
- Yatan yaşlı ya da hastayı giydirirken, pijamayı giydirip, sonra yana çevirip düzeltiniz.
- Giydirdikten sonra yan pozisyonla düzeltme işlemini yapınız.
- Giydirme işleminden sonra rapor yazınız.➢
- Yaşlı ya da hastayı giydirdikten sonra sonuçları yorumlayıp rapor yazınız

Uygulamalı Test

Uygulama faaliyetinde yaptıklarınızı aşağıdaki ölçütlere göre kontrol ediniz.

Değerlendirme Ölçütleri (Evet-Hayır)

- Yaşlı ve hasta ile ilgili giydirme tekniklerini tespit ettiniz mi?
- Giysinin kolay giydirilip çıkarılması için sıfır yaka ya da ‘V’ yakalı kıyafet seçimi yaptınız mı?
- Düğmesiz kıyafet seçimi yaptınız mı?
- Temizliğe ve kıyafete dikkat ettiniz mi?
- Yaşlı ya da hastayı giydirmeden önce giysileri hazırladınız mı?
- Çoraplarını hazırladınız mı?
- Seçilen giysilerin yıkanmaya dayanıklı olmasına özen gösterdiniz mi?
- Yaşlı ya da hastanın elbiselerini uzanabileceği yere koydunuz mu?
- Yaşlı ya da hastayı giydirirken felçli taraftan başladınız mı?
- Yatan yaşlıyı giydirirken, pijamayı giydirip, sonra yana çevirip düzelttiniz mi?
- Yapılan işlem sonunda rapor yazdınız mı?

Değerlendirme

Yapmış olduğunuz değerlendirme sonunda ‘Hayır’ şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız, öğrenme faaliyetini tekrar ediniz.

Kaynak: http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:FgE5BmxgekEJ:cygm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/hastayasli/moduller/gunluk_bakim.pdf+hastaya+bak%C4%B1m&hl=tr&gl=tr